Stel, we zouden kiezen voor een heel ander politiek systeem, hoe zou dat er dan uit moeten zien? Daar heb ik over nagedacht, omdat ik van mening ben dat ergens ‘tegen’ zijn geen zin heeft, daar hebben we niet zoveel aan. Net zo goed als niet stemmen niet helpt. Het leek mij wel een goed idee als we twee stemmen uit konden brengen. Dat zou in elk geval een genuanceerder beeld opleveren. Wat dacht je bijvoorbeeld van een stem op de partij, waarvan je wilt dat die gaat regeren en een stem op iemand die jou vertegenwoordigt in de tweede kamer? Zou het niet ideaal zijn als de Tweede Kamer echt een afspiegeling was van de samenleving? Als iedereen zich vertegenwoordigd voelde? Een beetje zoals in het Lagerhuis op tv? Dat het niet zozeer gaat om hoeveel politieke ervaring en ambitie men heeft, maar om daadwerkelijke vertegenwoordiging van iedereen: Zowel ouderen als jongeren, studenten, werkenden, zelfstandigen, diversiteit in alle opzichten, dus ook qua geloof, cultuur, geslacht, geaardheid en opleiding. Dan zou je dus op iemand moeten stemmen die het meest op jou lijkt, qua ‘profiel’ en dat is dan jouw vertegenwoordiger. Maar voor het kabinet kiezen we deskundigen, mensen met ervaring op het desbetreffende terrein, die echt weten waar het over gaat omdat ze het van nabij meegemaakt hebben en die hun eigenbelang kunnen overstijgen. Het doel is samenwerking op elk terrein.
Dat gaat dwars door alle partijen heen, links en rechts is toch al een achterhaald begrip. Ik vind mezelf niet links en niet rechts, want ik ben een voorstander van meer vrijheid, flexibiliteit en vernieuwing, maar ook van een veel beter milieubeleid en gezonde multiculturele samenleving, wereld zelfs, waarin iedereen tot z’n recht komt. Minder regels en meer basisvoorzieningen, die voor iedereen geregeld zijn. Kan dat? Ja, dat lijkt me wel. Als we daarvoor zouden kiezen, zouden we dat mogelijk maken.
Het grote voordeel van een basisinkomen is bijvoorbeeld dat we mensen niet meer betuttelen, dat er heel veel regels en controle afgeschaft kunnen worden, dat mensen (ouderen met aow-uitkering bijvoorbeeld) gewoon samen kunnen wonen zonder gekort te worden. Dat iedereen aan de slag kan zoals hij of zij dat wenst, of dat nou deeltijd, full-time, vrijwillig, mantelzorg of het opzetten van een eigen bedrijfje is. Het zou zeker een positief effect hebben op de werkgelegenheid, een betere verdeling van arbeid teweeg brengen en in elk geval veel angst en zorgen wegnemen. De basisvoorzieningen, ook zorg en (bij-)scholing, zijn voor iedereen geregeld en daarnaast heeft iedereen de vrijheid èn de verantwoordelijkheid om er zelf wat van te maken. Onbetaalbaar, roept men dan al snel, maar stel je eens voor wat het oplevert: Meer vrije tijd voor iedereen, meer sociale samenhang, meer tijd om goed voor jezelf en anderen te zorgen, dat komt de gezondheid en het klimaat ten goede. We besparen heel veel op bureaucratie en gezondheidszorg, reken maar. Iedereen heeft de mogelijkheid zichzelf te blijven ontwikkelen en zo bewegen we met z’n allen makkelijker mee in de onvermijdelijke veranderingen die het nieuwe tijdperk met zich meebrengt.
Ik zie namelijk een verandering die onontkoombaar is en waar het ‘oude systeem’ niet meer op aansluit. Mijn visie is zeker beïnvloed door die van Reinier Castelein van De Unie, met wie ik samen heb gewerkt aan het boek ‘Welzijn is de nieuwe welvaart’. Kijk eens wat er echt gebeurt in de wereld van de economie: Er zijn minder banen, door automatisering en robotisering, de oude werkgever-werknemer-structuren zijn achterhaald omdat arbeid an sich veranderd is. De wereld verandert in rap tempo: grote internationale bedrijven als Google, Apple en Facebook hebben in feite meer ‘zeggenschap’ dan onze nationale overheid, oei, waar hebben we het dan nog over?
De nieuwe wereld vraagt zeker om sociaal-ondernemerschap. Grote bedrijven die hun verantwoordelijkheid nemen voor wat er in de wereld gebeurt. Dat zien we, gelukkig, ook al wel een beetje gebeuren. Maar het wordt onderschat. Wie maakt daar internationaal regels voor? In elk geval iets om over na te denken voor je roept dat je ‘tegen’ de Europese Unie bent…
Ondertussen kermen wij over ‘oude’ banen, die niet meer bestaan. Inderdaad, in ‘het midden’ is heel veel werk verloren gegaan door automatisering en digitalisering en het lijkt me onontkoombaar dat er straks door robotisering en andere technologische ontwikkelingen nog minder menselijke handelingen nodig zijn. Waar we dan nog wel mensen voor nodig hebben, vraagt natuurlijk om bijscholing: Inspelen op die nieuwe ontwikkelingen en het in goede banen leiden. Processen begeleiden en de kaders bepalen. Mensen met vernieuwende ideeën over wat we met die technologie kunnen doen. Het vraagt ook om nieuwe ethische kaders.
Dus waar gaat dan deze hele discussie over? Laten we het daar eens over hebben. We zijn bang onze zekerheden te verliezen, zijn we bang voor al die grote veranderingen? We zijn er wel deel van. Internet heeft de wereld kleiner gemaakt. Iedereen kan tegenwoordig z’n eigen webshop beginnen, je kunt zelf iets in China bestellen, als je dat wilt. Ondertussen word je meer dan je in de gaten hebt beïnvloed en gevolgd door de social media en de reclame-op-maat. Deze ontwikkelingen hebben meer impact op de wereld dan waar we het nu allemaal over gaat in het politieke debat. Het geeft ons enerzijds meer mogelijkheden en anderzijds meer verantwoordelijkheden. We kunnen onze eigen keuzes maken, we hebben wel degelijk macht, maar zijn we ons daar wel van bewust? Bij alles wat we kopen brengen we in feite al een stem uit: Kies ik voor een gezonde, eerlijke wereld?
Al die internationale en technologische ontwikkelingen hebben voordelen en nadelen, aan de ene kant maakt internet de wereld een stuk democratischer, aan de andere kant vraagt het om internationaal beleid – net zoals het milieu om internationaal beleid vraagt. Alles vraagt om internationale samenwerking in het algemeen belang. Het is op z’n minst kortzichtig om dan ‘grenzen dicht’ te gaan roepen. Wat ik veel politici (maar zeker niet alle!) nu zie doen is inspelen op de angsten van mensen, niet alleen wat betreft vluchtelingen en moslims, maar ook als het gaat over werk, gezondheidszorg en ouder worden. Ik vraag me af of dat wel de goeie insteek is. Sowieso wordt daarmee de angst juist aangewakkerd, het loopt uit de hand, maar ondertussen verliezen we uit het oog waar het echt over gaat. Als er angst is voor de grote – naar mijn idee onvermijdelijke veranderingen – verzin dan oplossingen, loop vooruit, neem die verantwoordelijkheid. Leg het uit en speel erop in.
Als ik je een stemadvies mag geven: Stem ergens VOOR, niet tegen. Kies niet vanuit angst, kies vanuit je kracht, vanuit je hart. Veranderingen zijn onontkoombaar en we hebben leiders nodig die daar niet bang voor zijn, maar er op een verantwoorde manier het beste van maken. Mensen die de wereld overzien en begrijpen. Mensen die verder kijken, het algemene belang in de gaten houden, bruggen durven te slaan en de verandering niet schuwen, maar kansen zien. Het toverwoord voor de toekomst is SAMEN. Geen concurrentie, geen strijd, geen oorlog, maar samenwerking, gelijkwaardigheid, diversiteit, vrijheid – met respect en zorg voor elkaar en de natuur – en vooral: Vrede. Vrede vraagt ons verder te kijken dan ons eigen kleine deelbelang. Bij vrede in de wereld zullen we uiteindelijk allemaal baat hebben.
De internationale Partij voor de Vrede, zou dat wat zijn? En dat elke partij, maar ook elk groot bedrijf en elke organisatie – waar ook ter wereld zich daar dan bij aansluit en een vertegenwoordiger stuurt? Een soort VN-plus. En dat we ons dan allemaal aan de afspraken houden die daar gemaakt worden? Niet allemaal wijzen naar elkaar, maar zelf de verantwoordelijkheid nemen? Waardoor we allemaal zeker weten dat de basis, die we nodig hebben er is? Dat niemand meer bang hoeft te zijn?
Waarom zou het in deze wereld niet mogelijk om iedereen voedsel en veiligheid te bieden? Laten we daar in elk geval naar streven. Laten we het belang er van inzien. Want het is de basis van vrijheid. Ook van onze vrijheid. En het begint hier, nu, bij onszelf. We zullen onze idealen goed voor ogen moeten houden om ze te bereiken. Dat betekent vooral blijven kijken naar wat je wel wilt, in plaats van wat niet. Dat heeft namelijk veel meer kracht. Kijk verder, kijk vooruit en vraag je af hoe jouw ideale wereld eruit ziet. Dan bewegen we daar naartoe. Samen…