“Ik vind wel dat je erg mild bent,” reageert iemand op een verhaal, wat ik vertel over iets wat ik heb meegemaakt in Turkije. Hij wil beginnen z’n oordelen te uiten – over moslims, over de man-vrouw verhoudingen, maar daar steek ik een stokje voor. “Het gaat er om dat we elkaar leren begrijpen, ” vind ik. “Daar bereik je meer mee.” Eigenlijk heel simpel: Oordelen staan dat in de weg.
Natuurlijk is iedereen in z’n eigen cultuur met z’n eigen overtuigingen opgegroeid en denkt van daaruit dat hij of zij het bij het rechte eind heeft. Dat biedt houvast. Wij hebben dat ook, al zijn we in bepaalde opzichten wat ruimdenkender. Als je een ander perspectief laat zien en ziet, vragen stelt en luistert en je best doet om het te begrijpen, kom je stappen verder. Dan pas kunnen vastgeroeste overtuigingen een beetje loskomen. Ook bij onszelf trouwens.
Als je het standpunt van een ander afkeurt en veroordeelt, schiet hij of zij in de verdediging. Dan sta je lijnrecht tegenover elkaar. Daar schiet niemand wat mee op. Sterker nog: Daar komen de grootste problemen van, want kleine conflicten leiden tot grote conflicten. Kijk maar hoe het allemaal is gegaan in de wereld. Ergens is het begonnen, al die ellende. Precies daar waar men niet meer luistert naar elkaar, geen begrip heeft voor elkaar en niet z’n best doet om eruit te komen, maar blijft hangen in oordelen, afwijzing en daar een gevecht van maakt.
Andersom kan ook. De vrede begint ook op dezelfde manier: Daar waar twee mensen – ook al begrijpen ze elkaar niet – elkaar wel blijven respecteren en waarderen en blijven zien als mens, met dezelfde behoeften, zorgen, wensen en persoonlijke ‘struggles’. Uiteindelijk willen we allemaal gerespecteerd worden in wie we zijn, gewaardeerd worden, veiligheid en vrede, een dak boven ons hoofd, voedsel en liefde, onszelf kunnen ontplooien en – volgens mij – ook vrijheid. Vrijheid is een behoefte, die we misschien wel eens over het hoofd zien. Want er is ook een behoefte om erbij te horen, deel te zijn van een gemeenschap en ons dan – ongemerkt – aan te passen aan de geldende of ongeschreven regels. Dat is niet per definitie erg, behalve als het jezelf in de weg staat om je te ontplooien en je eigen keuzes te maken. Wat we vaak niet zien is dat we onszelf beperken in onze eigen vrijheid, juist door al die overtuigingen en oordelen die we hebben over anderen. En oordelen over onszelf, want doen we het wel goed, zijn we wel goed genoeg in de ogen van anderen?
Vrijheid is in mijn ogen het hoogst haalbare, omdat we daarmee afrekenen met onze angst. De angst om beoordeeld te worden, de angst om het fout te doen, de angst om er alleen voor te staan, de angst het niet te redden op eigen kracht, de angst er buiten te vallen, soms ook de angst de eigen overtuigingen, die houvast bieden, los te laten. Als mensen eeuwenlang gevoed zijn met bepaalde ideeën – over een straffende God of een God die bepaalde eisen stelt bijvoorbeeld – zit dat heel diep. Als men daardoor een bepaald idee over vrouwen heeft – en dan heb ik het niet alleen over moslims, laten we vooral ook naar onze eigen cultuur en geschiedenis kijken – kan dat heel onrechtvaardig voelen. Daar ben ik zelf ook wel eens heel boos over geweest. Maar alleen door dat uit te leggen, door open en eerlijk te zijn en te luisteren naar de ander, kom je ergens op een punt uit, waarop je allebei gewoon ‘mens’ bent, met een hart en dus met begrip voor elkaar. Dat verzacht en doet de oordelen verstommen, de denkbeelden zullen langzaam meebewegen als de ‘kern’ geraakt is. De ‘kern’ waarin we elkaar allemaal kunnen vinden omdat die kern nu precies is wat je ook ‘God’ zou kunnen noemen, dat wat ons verbindt en één maakt.
Waar je ook bent op de wereld, tegenpolen zal je altijd tegenkomen. Verschillen tussen mensen zijn er altijd. En als je daar doorheen kunt kijken, daarom kunt lachen zelfs, dan vind je jezelf. Dat is de bedoeling van het hele ‘spel’ volgens mij. En dat is de bevrijding. Het is dus bevrijdend om mild te zijn en jezelf te bevrijden van starre oordelen en overtuigingen. Alleen daarmee bewerkstelligen we ook bevrijding voor de ander. En dat begint allemaal in het klein, in ons eigen leven. Je hoeft er niet voor naar Turkije, het is al om de hoek. Zelfs nog dichterbij: In je eigen hoofd. En de oplossing ligt in je hart.
Waar heb jij nog strenge oordelen over? Kijk eens wat er gebeurt als je daar wat mildheid in aanbrengt. Voel eens hoeveel ruimte dat geeft!