Het is inmiddels tien jaar geleden dat ik Lakshmi filmde, die aan het werk was in de steengroeven in India. Hoe zou het met haar zijn? Zouden haar eigen kinderen nu ook dat zware werk in de steengroeven doen? Zij wilde het liefst lerares worden… Ik zou graag weer eens naar India gaan om haar op te zoeken en uit te zoeken hoe het nu met haar en al die andere kinderen is. Of er inmiddels al schooltjes zijn, of er al enige verbetering is in de situatie.
Gezien een rapport wat afgelopen week verscheen, lijkt dat er niet op. Zelf mocht ik India niet meer in na de reportages over kinderarbeid, die ik toen maakte en bij verschillende actualiteitenprogramma’s zijn uitgezonden. Dat risico had ik genomen. Natuurlijk vond ik dat niet leuk, maar wat ik nog veel erger vind is dat iedereen, die hiervoor verantwoordelijkheid draagt er nog steeds mee weg komt.
Is het niet heel simpel? Kinderarbeid moeten we toch gewoon niet meer willen en als consument kunnen we daar toch ook heel duidelijk in zijn? Geen artikelen meer kopen als daar kinderarbeid aan te pas is gekomen. Hoe weet je dat? Ja, dat is een goeie vraag. Daar zal meer openheid van zaken over moeten zijn. In elk geval heb ik geen enkele steengroeve gezien waar geen kinderarbeid was, dus natuursteen uit India: nee. Bovendien zijn de arbeids- en milieuomstandigheden ook al ernstig genoeg om niet mede-verantwoordelijk te willen zijn als consument.
Ook in de katoen- en kledingindustrie zijn de milieu- en arbeidsomstandigheden vaak verre van optimaal, met name in de katoenvelden waren veel kinderen aan het werk, juist omdat kleine vingertjes het werk goed kunnen doen. Wil je zeker weten dat je ‘schone’ producten koopt, kies dan voor merken en bedrijven die dat kunnen garanderen en er ook daadwerkelijk voor gekozen hebben een alternatief te bieden. Dan pas weet je zeker dat je er niet aan meewerkt. Ik zou zeggen: laat de ‘bewijslast’ maar eens andersom gaan werken: Laat bedrijven maar aantonen waar ze hun grondstoffen vandaan halen en wat ze doen aan verbetering van de werk en milieuomstandigheden.
Zolang we het accepteren, zal er kinderarbeid zijn en zolang we alles zo goedkoop mogelijk willen hebben, zal deze ongelijkheid in de wereld blijven bestaan.
Na deze ogenschijnlijk best succesvolle ‘score’ met al die reportages op televisie, bleef ik toch met een gefrustreerd gevoel zitten: Wat was er nu helemaal bereikt? Mijn reportages over ‘de oplossingen’ waren niet uitgezonden, daar was geen belangstelling voor. Ik had een mooi project gefilmd, waar men kinderen uit de kinderarbeid haalde en weer naar school begeleidde. Er zijn mogelijkheden en het kan anders, maar dan moeten we het wel willen. De hele discussie hierover eindigde in een welles-nietes verhaal met een grote importeur van natuursteen, die nu nota bene weer genoemd wordt in het jongste rapport. Er waren allerlei partijen bij betrokken, die allerlei dubbele agenda’s hadden en ondertussen blijkt er nog steeds niets veranderd te zijn na tien jaar.
Dat heeft me doen besluiten het hele verhaal nog eens tevoorschijn te trekken en er een boekje over open te doen. Gemotiveerd door mijn moeder trouwens, die zich al die verhalen nog herinnerde en vond dat de betrokken instanties dat allemaal moesten weten. Daar zit wat in. Ik nam aan dat iedereen het ondertussen wel zou kunnen weten, maar wie is daar zelf gaan kijken en heeft het gezien en meegemaakt?
Ik besef dat ik zelf ook nog niet helemaal klaar ben met dit verhaal. Of ik nu India in mag of niet, het lijkt mij nu toch echt tijd worden om eens te gaan uitzoeken hoe we de kinderarbeid echt tot het verleden kunnen laten behoren. Als iedereen zegt ‘dat willen we niet’, dan moet dat mogelijk zijn. Doe je mee?
Ik sluit me vast aan bij Judith Sargentini, Europarlementariër van Groen Links: “Er is een oplossing: ketenverantwoordelijkheid. Verplicht de verkoper om te garanderen dat zijn leverancier eerlijk materiaal levert. Moeilijk in te voeren? Niet als we dat met 500 miljoen consumenten eisen.” (lees hier haar hele betoog)