Stel je hebt een klas vol kinderen, die je lezen, schrijven en rekenen leert. Alle kinderen zijn lekker bezig, alleen eentje maakt er een potje van, is lastig, vervelend en verstoort de boel. Wat doe je dan? Natuurlijk kijk je wat er aan de hand is, wat is de reden voor z’n gedrag? Is het eenmalig, ach… Is het structureel, hoe komt dat dan?
’t Zou kunnen dat er thuis iets aan de hand is, als goeie juf of meester zou je je daarin kunnen verdiepen, een gesprek met het kind en met de ouders kunnen voeren. Maar… aandacht geven aan het gedrag in klasverband zou er toe kunnen leiden dat het zich juist voortzet. Het loont. Is het niet de kunst om juist te letten op de andere kinderen, om niet altijd degene die het eerst met z’n vinger omhoog zit de beurt te geven, maar juist degene die bescheiden is en wat onzeker misschien? Om iedereen erbij te betrekken?
Stel je hebt een heleboel gedachten op een dag. Een aantal daarvan zijn vervelend, halen je onderuit, belemmeren, saboteren, verpesten je goede gemoed. Wat doe je dan? Geef je die alle aandacht? Vergeet je de rest, de meerderheid van je gedachten, die wel constructief en nieuwsgierig, leergierig en enthousiast zijn? Het punt is dat je die vergeet, als je ze naar de achtergrond schuift om je aandacht te richten op de lastpak. En de lastpak krijgt z’n zin, het is hem gelukt jouw aandacht te krijgen. Dus gaat hij nog even door. Het werkt. En zo stimuleer je het gedrag van de lastpak. Hij heeft je er mooi mee te pakken.
Stel je hebt een krant en je plaats vele mooie, fijne, blije, positieve berichten over ontwikkelingen in de samenleving, die moed en hoop en perspectief bieden, die bijdragen aan een mooiere wereld. Maar dan gebeurt er iets vervelends, een verstoring van de orde, een incident, een uit de hand gelopen discussie, die ontaardt in grof geweld. Met shockerende foto’s en al plaats je dat op de voorpagina en opeens verkoop je tien keer zoveel kranten. Hee, dat werkt. Weet je wat, we zoeken morgen weer zo’n sensationeel verhaal, dat willen de mensen graag. En als het niet sensationeel genoeg is wat er gebeurt, dan maken we het toch wat sensationeler? En zo verdwijnt het goede nieuws naar de achtergrond, het verkoopt veel minder goed.
En dan herinner ik in al deze situaties even aan de formule: Waar je aandacht aan besteedt, groeit. Dat wat we voeden, daar krijgen we dus meer van. Een kleine lastpak kan een reus worden, kennelijk ‘smult’ men ervan in de krant. Maar waarom? Waarom zijn we meer geneigd aandacht te schenken aan de ordeverstoringen, zowel in een klaslokaal als in onze gedachten als in het nieuws van alledag? Dat moet de angst zijn, die ertoe leidt dat dat onze aandacht trekt. Een hele natuurlijke reactie misschien, maar het is zeker geen meesterschap.
Meesterschap is dat je je realiseert dat jij de sturende factor bent, die bepaalt waar de aandacht naar uitgaat, die bepaalt wat er gevoed wordt, welke kant het opgaat. Die keuzes maakt – want een meester is bewust en weet dat zijn keuzes uitmaken, richting bepalend zijn en daarmee creërend. Een meester heeft discipline en is zich elk moment bewust van zijn meesterschap.
Op het moment dat je het kind dat de boel op stelten zet alle aandacht geeft en de hele les laat verstoren, krijgen alle anderen de boodschap dat het loont om lastig te zijn. Maar als je die lastpak straft of een 1 geeft, maak je alle anderen bang. Het kan zijn dat je je macht wil laten gelden en strenger gaat optreden, waardoor elk kind z’n individualiteit verliest, want aanpassen en onder de duim houden geeft geen ruimte voor eigenheid. Wat betreft onze eigen gedachten: hoeveel ruimte en vrijheid hebben ze om te komen en te gaan? Hoeveel ruimte bied je goeie ideeën en ingevingen, enthousiaste plannen en impulsen? Of worden ze al snel de kop ingedrukt en moeten ze zich vooral koest houden?
Wat betreft het nieuws: Het is een afspiegeling, evenals de politiek, net zo goed als wat er in de winkels te koop is. Als wij het niet zouden kopen, zou het er niet liggen. Als wij allemaal zouden kiezen voor goed nieuws, voor eerlijke producten, voor banken die het welzijn dienen, alleen aandacht zouden geven aan wat we wel willen en ons niet zo druk zouden maken om die dingen die we niet willen, omdat onze aandacht (of strijd) ze juist voedt en bestaansrecht geeft, dan zou de wereld er heel anders uitzien. En ja, daar zijn we naartoe op weg. Omdat we ons er steeds bewuster van worden en het aan het leren zijn.
Je begrijpt, dit is een follow-up van het verhaal van gisteren. Waarbij het niet alleen de vraag is ‘Waar schenk je aandacht aan, wat voed je?’ maar ook en vooral: ‘Zoek je ‘het’ buiten jezelf of zoek je het in jezelf?’ En ‘het’ is dan de vrede, de oplossing, maar ook erkenning, respect, vertrouwen, plezier, welzijn, voldoening, noem maar op….
We hoeven niet naar elkaar te wijzen, de ‘schuld’ ligt niet buiten onszelf, het gaat niet om ‘schuld’, maar over het bewust worden van welke verantwoordelijkheid we zelf kunnen nemen en om het lef hebben in de spiegel te kijken.
In onszelf vinden we de sleutel. De sleutel van slachtofferschap naar meesterschap. Want met alles wat we van buitenaf verwachten of wat we vinden dat er zou moeten veranderen, wat anderen ons zouden moeten bieden, wat er in onze ogen niet deugt of ontbreekt, maken we onszelf afhankelijk, terwijl we dat in wezen niet zijn. We gedragen ons dan als slachtoffers, terwijl we in werkelijkheid meesters zijn.
Meesterschap vraagt discipline: Waar richt je de aandacht op, wat voed je, wat geef je bestaansrecht, wat creëer je? Stel ‘het’ je voor zoals je het zou willen hebben en laat je niet afleiden. Focus daarop. Dat is de uitdaging. Want we worden aan alle kanten juist uitgedaagd om sterker te gaan staan in ons meesterschap.