“Ik wil me er niet mee bemoeien hoor, maar zo kom je niet veel verder,” lacht een goede vriend, die ik regelmatig op de sportschool tegen kom. Ik sta achteruit te trappen. “Ja, raar hè? Dat gebeurt steeds vanzelf,” het verbaasde mij ook al. Ik moet echt opletten en steeds opnieuw de omslag maken naar vooruit. Wat betekent dat?
Zou het kunnen dat ik per ongeluk teveel met het verleden bezig ben? Het zou kunnen, al dat opruimen van de laatste tijd… dat is natuurlijk allemaal verleden waar je doorheen ploetert. Het kan ook nuttig zijn, want het ruimt zichzelf niet zomaar op. En het oude wil wel opgeruimd worden, het verleden hoeft niet de toekomst te bepalen. Maar dat doet het wel, als we niet opruimen. Dan stapelt het zich maar op en belemmert de toegang voor vernieuwing, vooruitgang.
De winter is bij uitstek een tijd om naar binnen te gaan, ook de natuur trekt zich terug, keert naar binnen. Een tijd van bezinning, rust, stilte, contemplatie. Om dat in het voorjaar weer fris en vrolijk tevoorschijn te komen. Yin en Yang, ze willen in evenwicht zijn. De balans tussen Yin en Yang in de wereld is al vijf eeuwen uit balans en de overmaat aan Yang heeft geleid tot veel geweld en onderdrukking. De Yin-waarden werden niet geëerd. Het vrouwelijke aspect, het fijngevoelige, de verbinding met alles, ook met de natuur en met het onzichtbare, het werd bruut overstemd door Yang. Zoals het hoofd ons hart overstemde.
Deze balans begint zich nu te herstellen. In onszelf en in de wereld. Je zou het misschien niet zeggen als je naar het wereldnieuws kijkt, tegelijkertijd is de behoefte aan een nieuwe balans des te groter en is dat ook het antwoord op de huidige situatie. Niet geheel toevallig ben ik bezig daar een film over te maken, waarbij ik me ook regelmatig afvraag: is het nodig om de aandacht te richten op wat er ‘mis’ is gegaan, moeten we dat wel herhalen? “Om de balans te herstellen, moeten we naar het verleden kijken. Om terug te vinden wat we vergeten zijn,” zegt de hoofdpersoon in deze film. Zij heeft er haar levenswerk van gemaakt. “We kunnen die oude waarden terugvinden en onszelf ‘empoweren’ door te kijken hoe het ooit was, in de oertijd, voordat het patriarchale tijdperk intrad.” De geschiedenis herschrijven, dat is wat zij doet. Omdat een heel deel vergeten is. “De geschiedenis is geschreven door de overwinnaars.” Daarom begint ‘onze’ geschiedenis in de boekjes en op school pas als het patriarchaat begint, zo rond 3.500 voor Christus.
Daar heb ik nooit bij stilgestaan, dat de geschiedenis door de overwinnaars wordt geschreven. In die zin is het dus zeker zinvol om het te herschrijven. Elk verhaal heeft ook een andere kant. Als er een bepaalde gebeurtenis plaatsvindt, waarbij tien mensen betrokken zijn, dan hebben al die tien mensen daar achteraf een ander verhaal over te vertellen. Zo werkt dat.
Zo werkt dat ook met ons eigen verleden. Welke verhalen neem je mee en in hoeverre kan je je blik op dat verhaal uitbreiden, het in een ruimer verband gaan zien, het ook eens met andere ogen bekijken? Kunnen we onszelf de ‘winnaar’ maken van ons eigen verhaal? Ja, dat kan. Ook met terugwerkende kracht kan je je eigen slachtofferschap ontmantelen. Je kunt het verleden transformeren. Niet door je er in vast te bijten. Maar zoals met alles: Door het ruimte te geven. Door je verhaal te zien, maar het niet te zijn. Door in te zien dat het een verhaal is, soms een verhaal dat je jezelf keer op keer vertelt, maar niet weet te doorbreken. En dan herhaalt het zichzelf. Tot je eruit stapt en je er niet meer mee identificeert.
In elke situatie ben en was je ook jezelf. Die onaantastbare zelf, die parel die je met je meedraagt, in alle omstandigheden. Als je de verhalen loslaat, blijft die parel over. Als je je daar op concentreert, op de kern, je hart, je ware zelf, ontdaan van alle identificaties, dan lossen al die laagjes van pijn, teleurstelling, schrik en angst vanzelf op. De kern vinden, jezelf voelen, aanwezig blijven in die kern, dat gaat dwars door alles heen. Het gaat dan niet meer zozeer om het verleden, maar wel om het afpellen van al die schillen, al die laagjes en verhalen, om die onaangetaste kern terug te vinden. Die is er nu, die was er altijd en die zal er altijd zijn. Tijdloos.
Dus vooruit of achteruit, dat doet er eigenlijk niet zoveel toe. Wat er wel toe doet is de balans van ‘naar binnen’ en ‘naar buiten’, actie vanuit innerlijke rust en vrede. Tijd is niet zozeer een lijn, zoals we dat altijd hebben ervaren, maar eerder een punt, van waaruit iets ontstaat. Dat punt, met oneindig veel mogelijkheden, vind je paradoxaal genoeg door juist door ‘af te pellen’ – dat is het grappige, door minder met je mee te dragen, heb je meer, meer ruimte, meer mogelijkheden, meer vrijheid, meer vreugde, meer vrede. Less is more. Dat ene punt, dat kun je ook als ‘NU’ ervaren. Of als licht, of als liefde. En van daaruit zijn. Dat brengt licht in alles. Ook in het verleden.