Normaal gesproken zou ik haar niet spreken, deze vrouw. Want ze werkt 60-90 uur per week op een plek waar ik nooit kom en heeft twee kleine kinderen, van 1 en 4 jaar. Hoe het haar is gelukt een gaatje vrij te maken om op deze verjaardag te komen, weet ik niet, maar het gesprek ging over keuzes maken. Althans, bij nader inzien ging het daarover vanuit mijn perspectief. Vanuit haar perspectief ging het over het altijd te druk hebben, geen tijd hebben en zich schuldig voelen. En over oppasproblemen en voorscholen (die er niet zijn voor de werkende ouder). Ontsteld hoorde ik aan dat ze haar kinderen ’s morgens een kwartiertje zag en ’s avonds een half uurtje. En dat ze voor zichzelf koos door naar bijvoorbeeld deze verjaardag te komen. Om vervolgens dus alleen te praten over hoe druk ze het had en dat haar werk zo belangrijk was en dat de kinderen ’s nachts wakker werden en dus midden in de nacht aandacht nodig hadden. En in het weekend jengelend en dreinend hun moeder opeisten. En dat de oppasmoeder ziek was, terwijl ze op deze verjaardag was moest ze oppas voor de volgende dag zien te regelen. Er werd druk gebeld.
“Kan je niet minder gaan werken dan?” vroeg ik. Ja, dat had ze gedaan, ze was een dag minder gaan werken. Officieel. Alleen werkte ze die dag ook. Want ze had teveel werk. Dus dat kon niet anders. En ze vond haar werk ook heel leuk. Okee, het ging me te ver om te vragen waarom ze dan aan kinderen was begonnen. En begrijp me niet verkeerd, je hoort mij niet zeggen dat moeders thuis moeten blijven en niet zouden moeten werken. Maar kinderen hebben wel aandacht nodig. En als je kinderen hebt, dan is het toch voor jezelf ook leuk en fijn om er een beetje bij betrokken te zijn? Mijn poezen krijgen nog meer aandacht! Ik vond het pijnlijk voor die kinderen en ik was niet zo onder de indruk van het ‘belangrijk zijn’ – ook al doet ze vast heel belangrijk werk. Ik vraag me ook af hoe lang dat goed gaat, hoe lang hou je dat vol en hoe lang duurt het voordat de kinderen echt hun aandacht gaan opeisen – met bepaalde problemen bijvoorbeeld? Ik begreep dat er heel veel vrouwen waren zoals zij, die moeten knokken voor hun positie en dus ook geen ‘nee’ zeggen tegen meer werk, teveel werk.
Dus je werkt officieel een dag minder, je hebt ingeleverd en ondertussen doe je nog net zoveel en je hebt er een hele taak bij, met het opvoeden van twee kinderen? Ja, daar kwam het wel op neer. Gelukkig waren er op deze verjaardag ook een heleboel mannen met kleine kinderen, die erover mee konden praten dat er ’s nachts opgestaan moest worden en dat kinderen hun macht uit oefenden door te weigeren te eten. Daarin is ondertussen wel een hoop veranderd geloof ik. Vaders nemen meer verantwoordelijkheid en hebben het hier tegenwoordig ook over op feestjes. In die zin leven we in een bijzondere tijd.
Misschien valt me het zo duidelijk op, omdat ik bezig ben met het matriarchaat, waarin de moederlijke waarden centraal stonden. De cyclus van leven en dood, contact met de voorouders, nieuwe zielen die geboren werden – het mysterie van het leven, het vrouwelijke was levenscheppend, de oermoeder werd vereerd. Het was ook het voedende principe en zij was de brug tussen hemel en aarde, het kanaal tussen de ongeziene wereld en het gemanifesteerde. Klinkt logisch he? Basisprincipes. De basisprincipes die we uit het oog verloren zijn in de afgelopen eeuwen, omdat ‘we’ ons verplaatst hebben van de ene hersenhelft naar de andere. De rationele, het denken, het vechtende, het overheersende en het controlerende. Daar hebben we allemaal in meer of mindere mate mee te maken. Kijk naar de mind, het rationele dat het gevoelsmatige en intuïtieve voortdurend probeert te overstemmen. Zie hoe het creatieve en het vrije, het liefdevolle, het vanuit het hart aanwezig zijn hierdoor onder druk is komen te staan. Hoe we dat allemaal missen, hoe we ons veel lekkerder voelen als dat een beetje in evenwicht is. Als we tijd hebben om eens lekker in de natuur te gaan wandelen of om te knuffelen met de kinderen of elkaar. Zou dat geen basisbehoefte zijn in het leven? Waarom zouden mensen toch zoveel klachten hebben en burn-out raken? Wat is uiteindelijk echt belangrijk in het leven? Dat je belangrijk was? Of… ?
De veilige basis in je jeugd, de moederliefde en de koestering, bepaalde hormonen die daarbij vrij komen en een geluksgevoel geven, die bepalen in belangrijke mate hoe je je de rest van je leven voelt en hoe liefdevol je zelf met anderen omgaat. Een veilige basis geeft je vertrouwen, in jezelf en in elkaar en… in de kosmos.
Nu ik het er toch over heb: ik vind dat ook ouderen meer gekoesterd en geëerd zouden mogen worden. Er zijn tegenwoordig steeds meer woonprojecten voor ouderen, dat is een mooie ontwikkeling. Maar hun betekenis in de samenleving kan veel groter zijn, we zouden ouderen meer op waarde kunnen schatten. In bepaalde culturen zie je dat dat wel gebeurt en dat ouderen bijvoorbeeld een grote rol vervullen in de gemeenschap. Voor de kleine kinderen ook bijvoorbeeld. Wij zijn een beetje doorgeschoten in ons idee van hoe belangrijk bepaald werk is. En als je dat bepaalde (betaalde) werk niet doet, dan tel je niet meer mee? Dan word je op een zijspoor geplaatst?
Alles is belangrijk, vooral de sociale samenhang, hoe we omgaan met elkaar en zeg nou eerlijk: Al dat harde werken en belangrijk zijn, hoeveel tijd daarvan wordt er niet besteed aan regeltjes maken en beheersplannen, vergaderen en ingewikkelde structuren verzinnen, waar iedereen in moet passen? Hoeveel mensen hebben daar geen stress van?
Ik pleit voor de menselijke maat, de mens als mens, meer vrijheid, creativiteit en rust, meer plezier en meer speelsheid. Meer genieten van het leven en van elkaar. Dat is belangrijk. Ik denk dat we dan juist prima functioneren en dat er gezondere en vrolijkere mensen rondlopen. Dan is er misschien wel minder gezondheidszorg nodig, dan hoeven er misschien wel minder grote ingewikkelde kwesties opgelost te worden, zoals de vergrijzing en al die mensen die nu een beroep moeten doen op de hulpverlening. Deze dame werkt als leidinggevende in een ziekenhuis… Maar ik bedoel het niet persoonlijk, zij is slecht een voorbeeldje. Hoe veranderen we dit soort dingen? Het zal vanzelf wel gaan, want dit is niet vol te houden, lijkt me. Vroeg of laat word je vanzelf terug gefloten. Ook als maatschappij houden we dat niet vol. Maar het begint, zoals altijd, bij onszelf. Het is aan een ieder persoonlijk om zich af te vragen in hoeverre hij of zij mee wil in die ‘ratrace’ en wat werkelijk belangrijk is in zijn of haar leven. Het is aan een ieder persoonlijk om daarin keuzes te maken. En duidelijk te zijn. Ook al zit de maatschappelijke structuur dan kennelijk niet zo in elkaar dat je niet zomaar kan zeggen dat je er niet ben op de dag dat je ‘vrij’ bent, toch doe je het zelf. We zijn zelf de verandering die we wensen. We zijn verantwoordelijk voor onze eigen keuzes. Klagen heeft geen zin. Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en voor degenen waar je verantwoordelijk voor bent – kinderen dus, maar ook jezelf, je eigen gezondheid en welzijn! – wel. En laten we dat soort ‘waarden’ eens wat meer gaan waarderen. We kunnen allemaal zelf het verschil maken en we kunnen daarmee ook een voorbeeld zijn. Keuzes dus…