Na de yogales vertelde iemand me dat ze de mail over mijn nieuwe boek had ontvangen en klikte op de pagina om het te bestellen, maar afhaakte vanwege de prijs: ‘Te duur.’ Een andere mede-yogi, die zelf boeken vertaalt, riep meteen: “Dat is helemaal niet duur, weet je hoeveel uur werk erin zit om een boek te schrijven?”
Twee jaar. Ik ben er twee jaar mee bezig geweest. Ik ben zelf niet snel tevreden en bovendien moest het een boek worden wat meer te bieden had dan wat je hier – in deze bespiegelingen bijvoorbeeld – al leest.
Nu besloot ik gisteravond om er niet mee te zitten, ik ga geen mensen over de streep trekken om het boek te lezen. Ik ga me niet verdedigen, want voor mij voelt het niet goed om het boek ‘goedkoop’ te laten zijn. Zo simpel is het. Graag of niet…
Wat ik me wel realiseerde is dat het een mindset is, die ons gevangen houdt, dat we alles ‘zo goedkoop mogelijk’ willen. Het is zelfs een vorm van manipulatie, als je er goed over nadenkt. Het leidt ertoe dat de grootste bedrijven ‘de macht’ hebben. Grote supermarktketens zijn bijvoorbeeld in staat om de boeren onder druk te zetten hun producten goedkoper aan te bieden, waardoor de boeren ook ‘gevangen’ zitten in het systeem, op zoek gaan naar goedkopere methoden om hun dieren te voeden of hun gewassen te beschermen tegen ongedierte bijvoorbeeld. Dat betekent dat boeren soms vast zitten aan contracten en nauwelijks hun kop boven water kunnen houden. Ik herinner me hoe in India heel veel boeren zelfmoord pleegden, omdat hun grond uitgeput raakte door de middelen die gebruikt werden, waar ze het eerste jaar een goede oogst mee scoorden, maar de jaren daarna niet meer. Ook daar was Monsanto actief… die boeren konden niet onder de ‘wurgcontracten’ uit en zagen geen uitweg meer.
Wat eten we eigenlijk als het steeds goedkoper moet? Dat vroeg de initiatiefnemer van Marqt zich ook af toen hij destijds bij Ahold in Amerika werkte en hij besloot het op een andere manier te gaan doen: Eerlijke producten, streekproducten, contact met de boeren en het werkt. Steeds meer mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt. Dat is een enorme omslag in het denken. Een omslag die we nodig hebben in de wereld. Want het huidige of liever gezegd ‘oude’ systeem, is uitputtend. De milieukosten worden niet meegerekend, de natuur is uitgebuit. En over de vervuiling dachten we al helemaal niet na. Er zijn enorme veranderingen aan de gang, gelukkig maar. Recycling, eerlijke handel, biologisch, enzovoort. Tegenlicht van de VPRO maakt er prachtige programma’s over en laat zien hoe het ook anders kan.
Ik wil deze persoon niet persoonlijk ‘aanvallen’ met haar opmerking over ’te duur’, het is maar een voorbeeld, er zijn veel meer mensen die zo denken, maar ik weet wel dat men met het grootste gemak een nieuwe jas of nieuwe schoenen koopt zonder zich af te vragen waar het gemaakt is en of de grondstoffen en de arbeid wel ‘eerlijk’ en milieuvriendelijk zijn.
Eigenlijk zitten we met z’n allen aardig gevangen in een systeem, wat ons afhankelijk heeft gemaakt. Ik kan mijn boeken zo goedkoop mogelijk laten drukken in China ofzo, maar dan weet ik niet of er wel rekening wordt gehouden met het milieu. Terwijl ik hier met een drukker werk, die voor elk boek ook weer een nieuwe boom plant. Dat voelt beter. Ik wil keuzes maken die kloppen bij mijn eigen verhaal. Tenslotte heb ik het wel over EERHERSTEL. Dat gaat ook over eerherstel van de aarde, de waarde van de natuur, over onze eigen waarde ook, over onze eigen mogelijkheden om deze wereld te vernieuwen en te verbeteren, ook in de keuzes die we maken. In hoeverre laten we ons gevangen houden en voelen we ons afhankelijk? Maak jij je eigen keuzes? Doe je wat je belangrijk vindt om te doen?
Het gaat mij er dus echt niet om om zoveel mogelijk boeken te verkopen of om op de bestsellerslijst te staan. Ik doe niet mee aan die ‘meer, meer, meer’ en ‘goedkoper, goedkoper, goedkoper’ beweging. Daarmee redden we het niet namelijk. Daarmee ‘winnen’ alleen een paar grote bedrijven, die de markt aanvoeren en het voor de rest onmogelijk maken hun kop boven water te houden.
Hoeveel kleine winkeltjes houden stand bij jou in de buurt? Bij ons in de buurt heb ik de meeste al hun deuren zien sluiten de afgelopen jaren. En dat is jammer. Want dat waren wel de gezelligste winkeltjes. Daar had je persoonlijk contact en daar werd je ‘echt’ geholpen als je iets nodig had.
Kleine zelfstandigen kunnen niet op tegen de grote, internationaal opererende bedrijven. Misschien iets om rekening mee te houden als je je sinterklaaskadootjes koopt of als je ergens gaat eten. Als we nog wat diversiteit willen behouden, de eigenheid van mensen tot hun recht willen laten komen, maar ook van onszelf, laten we dan eens op een andere manier gaan denken. Geen kippen of worsten of T-shirts meer voor een paar euro, denk na… hoe kan dat ‘goed’ zijn?
Wij maken het verschil.
En ja, ik vind ook dat het onderwijs, de zorg en andere beroepen meer eer verdienen en beter beloond mogen worden. Zeker. De afschaffing van de dividendbelasting voor grote internationale bedrijven maakt duidelijk waar de macht ligt. Het tij kan alleen gekeerd worden als wij begrijpen hoeveel macht we zelf hebben. Elke uitgave is een keuze, waarmee je het verschil kan maken. Laten we ons daarvan vooral bewust zijn!