Boyhood. Een bijzondere film. Ik zag hem gisteren (op Canvas). Eerder was ie al in de bioscoop geweest, maar ik had ‘m nog niet gezien. Vanuit het perspectief van een jongetje wordt z’n hele jeugd gevolgd. Met tussenpozen zie je hem opgroeien. Eerst wordt hem de les gelezen door een betweterig zusje dat overal beter in is en alle aandacht opeist. Voortdurend krijgt hij lesjes en wordt hem verteld wat hij moet doen en hoe. Al op z’n zesde ongeveer vertelt z’n (gescheiden) vader hem wat hij moet stemmen en hoe het zit met de oorlog in Irak. Z’n zus merkt dan bijdehand op dat hij nog helemaal niet mag stemmen. De nieuwe man van z’n moeder ontpopt zich tot een tiran, die hem bijvoorbeeld meeneemt naar de kapper en z’n lange haren eraf laat scheren. Moeder begrijpt achteraf dat hij boos is, maar was onbereikbaar op het moment dat hij haar belde om het tegen te houden. Zonder enig commentaar zien we allerlei scenes uit het leven, die een verhaal vertellen, waarvan je denkt: Waar gaat dat heen? Maar het gaat niet noemenswaardig mis, hij komt niet op het ‘verkeerde’ pad, het kabbelt voort en het is behoorlijk ongemakkelijk, want zo herkenbaar. Vanwege de vorm van de film zijn we nu toeschouwer – door zijn ogen – maar het is wat je voortdurend om je heen ziet gebeuren. Van die kleine scenes (hoe een moeder in de supermarkt haar dochter bijvoorbeeld opdracht geeft om op haar jongere broertjes te letten) waarvan je niet door hebt dat ze in het leven van een kind wel eens een aaneenschakeling van bemoeienis en ‘gedril’ zouden kunnen zijn.
Met z’n eerste vriendinnetje bespreekt hij op een gegeven moment hoe lastig het is om te weten wat je wil, omdat iedereen altijd overal wat van vindt en je daar per ongeluk rekening mee houdt. Hij vindt z’n passie in fotografie. Terwijl hij lekker bezig is in de doka, komt de leraar binnen om hem te vertellen dat het nog niet goed genoeg is. Meer discipline heeft hij nodig. Want hij heeft talent. En zo gaat het maar door met al die bemoeierige volwassenen, meestal nog goedbedoeld ook. De film eindigt met een mooie opmerking van een nieuw vriendinnetje: ‘Ze zeggen altijd dat je het moment moet grijpen hè? Maar ik denk dat het andersom is, dat het moment jou grijpt.’ ‘Ja,’ zegt hij. ‘Er is niks anders dan nu. Het is altijd nu.’
Wat al die volwassenen gemeen hebben is dat ze het over het algemeen allemaal best goed bedoelen, maar niet in de gaten hebben dat ze meer met zichzelf bezig zijn en hun eigen mening en behoeften opdringen, zonder te kijken naar wie hij werkelijk is en er rekening mee te houden wat hij eigenlijk wil. ‘Ze hebben het niet eens door,’ zegt hij ook ergens.
Het is niet zo verwonderlijk dat zoveel mensen moeite hebben met keuzes maken en bepalen wat ze nou eigenlijk zelf willen. Als je dit zo ziet, is alles ‘een reactie op’ en is authentiek zijn, echt jezelf zijn bijna onmogelijk. Zie al die invloeden maar eens los te laten… Zelfs protesteren en je verzetten, wat natuurlijk vroeg of laat gebeurt, is een reactie op. Hoe maak je je echt helemaal vrij? Hoe weet je wat je echt wil? In hoeverre hou je ongemerkt rekening met wat anderen ervan vinden? Misschien zoeken we allemaal ergens nog wel een soort compensatie.
Het antwoord ligt inderdaad in die laatste zin. In het NU. Het ‘nu’ dat zo vaak vertroebeld wordt door het verleden èn als gevolg daarvan door de toekomst, want als het nooit ‘goed genoeg’ is, ben je altijd aan het streven naar beter, meer, later, iets bereiken. En toch heb je alleen maar nu. Het nu om te voelen wat je voelt, het nu om van te genieten, het nu om in aanwezig te zijn. Het nu om al die stemmetjes van de mind, die zich, net als al die volwassenen in deze film, overal mee bemoeien en altijd commentaar hebben, te aanschouwen en te laten. In het NU kan je voelen, ervaren, ademen. Als je je daar op concentreert, zonder antwoorden te wensen of conclusies te trekken, dan BEN JE. Dat is genoeg.
Ik zoek even een trailer van de film en kom een soort ‘making-of’ tegen, waarin de maker geïnterviewd wordt over dit 12-jarige (!) filmproject:
Opvallend is dat hij zelf vantevoren nog niet echt bedacht had waar het over ging, maar dat het volgens hem achteraf gaat over ‘de momenten’. De momenten, waarvan je je op het moment dat je ze beleeft, niet realiseert hoe waardevol ze zijn. De momenten ‘in between’, niet zozeer de highlights als afstuderen, verjaardagen en bruiloften. Dat is waar. Beleef de momenten, realiseer je de momenten. Voor je het weet zijn je kinderen het huis uit. Voor je het weet is die tijd voorbij. Voor je het weet is je jeugd voorbij, die zo vanzelfsprekend ‘eeuwig’ lijkt te duren.
Dat ik ondertussen ook iets heel anders gezien heb en geconcludeerd heb, tja… dat zegt wat over mij natuurlijk. Maar ik ben het er zeker mee eens dat we vooral zoveel mogelijk mogen beseffen dat elk moment weliswaar voorbij gaat, maar ook volop mogelijkheden biedt om je er volledig bewust van te zijn en het ‘aanwezig’ te beleven. Dat besef. Dat kan je beter nu vast hebben dan achteraf.